Եւս մեկ անդրադարձ

Մասնագետը՝ դեղերի շուկայի մասին Ինչպես խոստացել էինք, հայաստանյան դեղաշուկայում տիրող իրավիճակի, դրա կարգավորման ուղղությամբ տարվող աշխատանքների եւ սպասվելիք բարեփոխումների առթիվ ներկայացնում ենք «Դեղերի եւ բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ տնօրեն, ակադեմիկոս Էմիլ Գաբրիելյանի մոտեցումները։

Պարոն Գաբրիելյանը, համակարծիք լինելով մեր թերթում հայաստանյան դեղաշուկային վերաբերվող հոդվածում բերված մտահոգություններին, անդրադարձավ նախ «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքին։ Նա հիշեցրեց, որ վիճակագրական տվյալներով աշխարհում դեղերի 6-60 տոկոսը կեղծվում է։ Մեծ դիապազոնը պայմանավորված է երկրի զարգացման աստիճանից, գործող օրենքի ուժից եւ այն կառույցների մասնագիտական, տեխնիկական եւ տեխնոլոգիական հնարավորություններից, որոնք կոչված են ապահովել դեղաքաղաքականության սկզբունքների արմատավորումը եւ դրանց արդյունավետ գործարկման մշտադիտարկումը տվյալ երկրում, կանոնակարգել եւ վերահսկել դեղերի շրջանառությունը, դեղամատակարարումը եւ դեղաապահովումը, դեղերի արտադրությունը եւ իրացումը, եւ վերջապես՝ դեղերի անվտանգ եւ արդյունավետ կիրառումը։

Հայաստանում կեղծված դեղերի ցուցանիշը մոտենում է միջին եվրոպականին՝ 10-12%, սակայն այս թվերը կարելի է համարել նախնական, քանի դեռ չեն վերացվել դեղերի շրջանառության տեսչական հսկողության ոլորտում առկա բացերը։ «Կեղծված դեղերի խնդիրը դեղաքաղաքականության եւ դեղերի շրջանառության հիմնախնդիրներից մեկն էր, որ նոր օրենքի նախագծում իր լայն արտացոլումն էր գտել։

Այդ տարիների ընթացքում «Դեղերի մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը բազմափուլ քննարկման ենթարկվեց։ Ինձ հնարավորություն տրվեց ԱԺ-ում ներկայացնել նոր օրենքի անհրաժեշտության հիմնավորումը։ Ակտիվ մասնակցեցին միջազգային փորձագետները, տարաբնույթ կլոր սեղաններին շատ օղակներ մասնակցեցին։ Ցավոք, Ազգային ժողովում առաջին ընթերցմամբ ընդունվելուց հետո 4 տարի է անցել, սակայն անհայտ պատճառներով հարցը ձգձգվում է։ Այս ընթացքում, բնականաբար, նոր դրույթներ են կյանք մտել, ի հայտ են եկել նոր մարտահրավերներ, որոնք անհրաժեշտաբար պահանջում են նախագծի վերանայում։

«Դեղերի եւ բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոնը» մի ամբողջ փաթեթ է պատրաստել եւ ներկայացրել տարբեր օղակների։ Մենք մասնագիտական կենտրոն ենք եւ տեղյակ ենք նոր մոտեցումներին։ Բերեմ ամենաթարմ օրինակը։ Հրավեր եմ ստացել ապրիլի 14-ին մասնակցել Շվեյցարիայի Բազել քաղաքում կայանալիք Եվրախորհրդի կողմից հանրության առողջությանն սպառնացող վտանգներից՝ դեղերի կեղծման եւ նմանատիպ հանցանքների վերաբերյալ համաձայնագրի (կոնվենցիայի) գործնական ներդրմանը նվիրված միջազգային կոնֆերանսի աշխատանքներին, որը մեր ժամանակներում ազգային անվտանգությանն սպառնացող լրջագույն մարտահրավերներից կարելի է համարել։ Նախագծին արդեն ծանոթացել եմ։ Շատ լուրջ փաստաթուղթ է, որը մի ամբողջ շարք փոփոխություններ կարող է առաջացնել շատ երկրների օրենքներում։ Կեղծ դեղերի խնդիրն այսօր խիստ տագնապալից է դարձել եւ գլոբալ նշանակություն ձեռք բերել։ Այդ մասին մենք վաղուց ենք սկսել խոսել եւ գործել։ Հայաստանն ԱՊՀ երկրներում առաջիններից էր, որ դրսից հրավիրված փորձագետների (ԱՀԿ) հետ սկսեց իրականացնել քննարկումներ եւ համապատասխան միջոցառումներ դեղագետների, բժիշկների, վարչական եւ իրավապահ ոլորտի մասնագետների հետ, հրատարակել բուկլետներ, հոդվածներ։ Ամփոփիչ նիստը կայացավ ազգային անվտանգության, ներքին գործերի, մաքսային եւ այլ այնպիսի ծառայությունների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ, որոնք այս կամ այն կերպ առնչվում են կեղծ դեղերի հայտնաբերման եւ դրա դեմ կազմակերպվող պայքարին։ Մշակվեցին եւ հաստատվեցին կեղծ դեղերի դեմ պայքարի տարաբնույթ միջոցառումներ։ Անցել է 7-8 տարի, եւ այսօր Եվրոպան ողջ աշխարհի համար ուժգին ահազանգ է հնչեցնում։ Կեղծ դեղերի վերաբերյալ ընդունված կոնվենցիան կդառնա պարտադիր բոլոր այն երկրների համար, որոնք Եվրամիության անդամ են կամ հարում են Եվրամիությանը։ Այն շրջադարձային կդառնա դեղերի շրջանառությունը վերահսկելու եւ կանոնակարգելու գործում։ Ահա թարմ, կոնկրետ այս փաստը վկայում է, որ օրենքը չի կարող քարացած լինել։ Այն անընդհատ թարմացման կարիք է զգում։ Այնպես որ, նոր օրենքի ընդունումը դարձել է օրվա հրամայականը եւ ինչքան շուտ ընդունվի այն, այնքան ավելի վստահ կլինենք դեղերի քաղաքակիրթ շրջանառություն ապահովելու առումով։ Բազմիցս է ասվել, որ դեղը ոչ միայն հզոր բուժիչ, այլեւ հզոր ահաբեկչական գործոն կարող է հանդիսանալ։ Դեղը նաեւ շատ հզոր կոմերցիոն գործոն է եւ միլիարդներ է բերում կորպորացիաներին, պետություններին։ Դեղն ուրույն դերակատարում ունի հասարակության մեջ, եւ բոլոր պարագաներում առաջին պլանի վրա է մղվում մարդը, նրա առողջությունը։ Հույս ունեմ, որ ՀՀ առողջապահության նախարարությունը եւ ԱԺ համապատասխան հանձնաժողովն ակտիվ ջանքեր կգործադրեն, որպեսզի օրենքը լրացուցիչ նոր փոփոխություններով հնարավորինս շուտ ընդունվի»։ Այսօր մեր հասարակությանն անչափ մտահոգում են դեղերի բարձր, կամայական գները։ Որքանո՞վ է հավանական, որ Հայաստանում եւս դրանք ինչ-որ կերպ կկանոնակարգվեն։ Վերջապես հնարավոր է, որ դեղատներում արդիական ամեն տեսակի դեղեր լինեն, բայց մարդիկ չկարողանան օգտվել դրանցից։ Իհարկե, սա այն խնդիրը չէ, որի համար հիմնական պատասխանատվությունը կրում է «Դեղերի եւ բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոնը»։ Հասկանալի է, որ խնդիրը լուծելու համար նախ քաղաքական կամք պետք է դրսեւորվի եւ վերջնական լուծումն Ազգային ժողովը կարող է տալ։

Այնուամենայնիվ, ո՞րն է կենտրոնի դիրքորոշումը։ «Իհարկե, մեր կառույցն այս խնդիրն ի զորու չէ լուծելու։ Բայց մեր գործունեությամբ առնչվում ենք դեղի հետ, իսկ դեղերի շրջանառության եւ քաղաքականության հիմնարար դրույթներից մեկը նրա տնտեսական մատչելիության հարցն է։ Սա մեզ համար առաջնային խնդիր է։ Կարծում եմ, որ մեր պետությունն անպայման խնդրի լուծումը կիրականացնի զարգացած երկրների օրինակով։ Հեռու չգնանք՝ Եվրամիությունը դեղաքաղաքականության բնագավառում հստակ մշակված դրույթներ ունի։ Մեր գործունեության հիմքում, բնականաբար, առաջին հերթին դնում ենք դեղերի շրջանառությունը կարգավորող Եվրամիության հիմնարար սկզբունքները։ Նորվեգիան, օրինակ, նույնիսկ հասել է նրան, որ դեղը գրանցելու ժամանակ ֆիրմայից հարցնում է, թե ի՞նչ գնով է այն վաճառելու։ Եթե արտադրողի նշած գինը չի համընկնում Նորվեգիայում ընդունված սկզբունքային գնի հետ՝ չեն գրանցում։ Համաեվրոպական ընդհանուր մոտեցումով դեղերի գների վերին առաստաղը սահմանված է, եւ որեւէ մեկն իրավունք չունի դրանից բարձր գին դնելու»,–ասաց «Դեղերի եւ բժշկական տեխնոլոգիաների փորձագիտական կենտրոն» ՓԲԸ տնօրեն, ակադեմիկոս Է. Գաբրիելյանը։

Շարունակելի

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ